HazMatCat
Laatste Update: 23 februari 2020

KOOLDIOXIDE (CO2)                                                                           

Kenmerken:

Kleur

kleurloos en dus onzichtbaar

Geur

Reukloos (soms een "muf" gevoel)

Soortelijk gewicht t.o.v. lucht (lucht=1)

1,5 x zo zwaar als lucht, blijft dus laag hangen                                                               

Gevaren

  •  verstikking

Kooldioxide is onbrandbaar en verstikkend. Het wordt in hoge concentraties gemaakt bij de afbraak van organische stoffen en vormt na methaan het tweede belangrijke bestanddeel van mestgassen.

Werking:                                                                                 

Kooldioxide is niet alleen verstikkend doordat het zuurstof uit de lucht verdringt zoals de verstikkende gassen stikstof, argon of helium, het doet meer!!

Ook wanneer er nog voldoende zuurstof in de lucht aanwezig is, kan kooldioxide leiden tot verstikking!! Bij andere verstikkende gassen gebeurt dat niet.

Hoe kan dit? De ademhaling van het lichaam wordt niet geregeld door de hoeveelheid zuurstof in het bloed, maar door de zuurgraad van het bloed. Het lichaam  probeert de zuurgraad tussen 7,35 en 7,45 te gehouden. Komt er meer kooldioxide (“koolzuur”) in het bloed, dan wordt het bloed zuurder. De pH daalt. Het ademhalingscentrum in de hersenen reageert hierop door het versnellen en verdiepen van de ademhaling, om meer zuurstof binnen te krijgen. Is de concentratie kooldioxide in de buitenlucht echter hoger dan de concentratie in het bloed (4 tot 5 volumeprocent), dan helpt een versnelde ademhaling niet meer: het CO2 uit het bloed kan dan namelijk het lichaam niet meer uit, omdat de concentratie CO2 in de buitenlucht hoger is dan de concentratie in het bloed. Hierdoor kan het bloed geen verse zuurstof meer opnemen, zelfs als er in de lucht nog voldoende zuurstof is! 

Gevolgen:                                                                                          

Een te hoog kooldioxidegehalte is vooral schadelijk voor weefsels met een hoge gevoeligheid voor verzuring en zuurstoftekort, zoals de hersenen.

De volgende 2 tabellen geven de relatie weer tussen het CO2-gehalte en het O2-gehalte in de lucht en de lichamelijke effecten.

Tabel: Effect van de hoeveelheid kooldioxide in lucht op het lichaam

Concentratie CO2 (%)

Effecten op het lichaam

Correspond. conc. O2 (%)

0,04 (frisse lucht)

Geen

20,9

0,5

Geen merkbaar effect. Wettelijke grenswaarde.

20,8

1 – 1,5

Sufheid na enkele uren blootstelling (Slecht geventileerde, drukke ruimten)

20,6 - 20,7

3

Licht narcotisch effect, diepere ademhaling, toename van bloeddruk en hartslag,afname van het gehoor, hoofdpijn

20,3

4 – 5

Naast de effecten hierboven ook duizeligheid, verwarring en een gevoel van ademnood bij langere blootstelling (ca. 30 minuten). Onrust, angst, verminderd beoordelingsvermogen. Uiteindelijk bewusteloosheid. (deze CO 2-concentratie is het gehalte kooldioxide in uitgeademde lucht)

19,1 - 20,1

5 - 10

Zeer snelle, diepe ademhaling,zweten, verlies van gezichtsvermogen, krampen en paniek. Bewusteloosheid binnen 5 – 10 minuten. Overlijden na 30 minuten tot 1 uur

18,8 - 19,1

> 10

Binnen één minuut bewusteloosheid, binnen ca. 30 minuten gevolgd door de dood

18,8

> 20

Binnen enkele ademteugen bewusteloosheid, snel daarna ademstilstand, binnen enkele minuten gevolgd door de dood

16,7

Bron: EIGA 66/08


Tabel: Fysieke effecten van het zuurstofgehalte op het lichaam als er geen sprake is  van een verhoogd CO2-gehalte, maar bv een verhoogd gehalte van een ander verstikkend gas.

Concentratie zuurstof (%)

Effecten op het lichaam

20,9

Normale concentratie in lucht

18-21

Geen waarneembare symptomen

11-18

ermindering fysieke en intellectuele prestaties zonder dat het slachtoffer zich ervan bewust is.

8-11

Mogelijkheid van flauwvallen binnen een paar minuten zonder voorafgaande waarschuwing. Kans op overlijden

6-8

Bewusteloosheid na korte tijd, spoedige hartstilstand.

0-6

Onmiddellijke bewusteloosheid en hartfalen. Grote kans op hersenbeschadiging, ook als het slachtoffer direct gered wordt.

Bron: EIGA Safety Newsletter SAG NL N° 77/03/E

Uit het bovenstaande blijkt dat kooldioxide een veel gevaarlijker verstikkend gas is dan andere verstikkende gassen: je kunt er al door stikken terwijl in de buitenlucht nog voldoende zuurstof zit. Je lichaam kan deze zuurstof echter niet meer opnemen omdat zij het CO2 niet meer kwijt kan!

Meetprobleem

De meeste brandweereenheden kunnen de concentratie CO2 in de lucht niet direct meten (met behulp van een CO2-meter), maar hebben daarvoor alleen de zuurstofcel van de explosiegevaarmeter tot hun beschikking. Een indirecte meting dus.

De meeste meters staan ingesteld op een laag-zuurstofalarm van 19,5%. Gaat het zuurstofalarm af, dan moet men ademlucht aankoppelen. Wordt de zuurstof echter (mogelijk) verdreven door CO2, dan is dit te laat. De  alarmeringsgrenswaarde (AGW) voor CO2 ligt namelijk op 0,5 %. Bij deze concentratie CO2 zit er nog 20,4% zuurstof in de lucht. Heb je dus te maken met een incident waarbij (mogelijk) CO2 betrokken is, dan moet de ademlucht al worden aangekoppeld wanneer het zuurstofgehalte lager wordt dan 20,5%. Vind je dit lastig om te onthouden, hanteer dan de regel: bij een (mogelijk) CO2-incident altijd aankoppelen voor je een ruimte betreedt waar zich een verhoogde CO2-concentratie kan bevinden.

Risicovolle locaties

Locaties waar men een verhoogde concentratie CO2 kan aantreffen zijn o.a.:

  • ruimten met een CO2-blusinstallatie
  • ruimten in horecagelegenheden met een bier-of frisdranktap (vaak de kelder)
  • opslagplaatsen met levend (ademend), broeiend, fermenterend of rottend organisch materiaal, zoals voedersilo's, voederkuilen, scheepsruimen, transportcontainers, tankwagens, opslagloodsen en opslagtanks
  • ruimten met een CO2-koel- of vriesinstallatie
  • transport en opslag van droog ijs
  • reiniging van textiel m.b.v. CO2-blasting

Deze lijst is niet uitputtend. Bent u van mening dat een belangrijke toepassing ontbreekt, meld dat dan via het contactformulier.